Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên đưa tư tưởng Hợp tác xã vào Việt Nam. Ngay từ khi còn đang bôn ba tìm đường cứu nước, Người đã quan tâm đến tổ chức kinh tế tập thể, hợp tác xã. Trong cuốn “Đường cách mệnh” viết năm 1927, sau khi phân tích những lợi ích của hợp tác xã, Người đã nhấn mạnh: Tục ngữ Việt Nam có câu “Nhóm lại thành giàu, chia nhau thành khó” và “Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại thành hòn núi cao”, lý luận hợp tác xã đều nằm trong điều ấy. Người còn nói về tính chất hợp tác xã là tổ chức kinh tế - xã hội; cách tổ chức hợp tác xã phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi và đi từ thấp đến cao.
Ngày 11/4/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi điền chủ nông gia Việt Nam kêu gọi tham gia hợp tác xã nông nghiệp. Sau lời kêu gọi của Người, hàng loạt cơ sở kinh tế hợp tác được thành lập và các hợp tác xã phát triển mạnh mẽ vào những năm 50-60 của thế kỷ XX. Cùng với quá trình phát triển của phong trào hợp tác xã ở Việt Nam, các cơ quan quản lý, tổ chức đại diện và hỗ trợ cho các hợp tác xã cũng từng bước được thành và phát triển. Năm 1955, Ban quản lý hợp tác xã mua bán Việt Nam được thành lập. Đến năm 1961 thành lập Liên hiệp xã tiểu thủ công nghiệp Việt Nam. Đây là hai tổ chức cấp quốc gia quản lý, đại diện, hỗ trợ các hợp tác xã mua bán và tiểu thủ công nghiệp trên quy mô cả nước.
Ngày 18/12/1991, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ) ra Quyết định số 409/CT thành lập Hội đồng Trung ương lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt Nam trên cơ sở hợp nhất Liên hiệp Hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp Trung ương và Ban quản lý hợp tác xã mua bán Việt Nam. Ngày 30/10/1993, Đại hội đại biểu toàn quốc các hợp tác xã Việt Nam lần thứ nhất được tiến hành. Đại hội đã thông qua Điều lệ Hội đồng Trung ương Liên minh các hợp tác xã Việt Nam là tổ chức hỗ trợ, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích cho các hợp tác xã thuộc các lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp, giao thông vận tải, thương mại dịch vụ, xây dựng và các ngành nghề phi nông nghiệp khác. Điều lệ của Hội đồng Liên minh hợp hợp tác xã Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ chuẩn y tại Quyết định số 582-TTg/QĐ ngày 01/12/1993. Đến nay, Điều lệ của Liên minh hợp tác xã Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ chuẩn y tại Quyết định số 105/QĐ-TTg ngày 24/01/2017.
Sau khi Hội đồng Trung ương lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt Nam được thành lập vào năm 1991, được sự quan tâm của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Hội đồng lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai được thành lập theo Quyết định số 426.QĐUB ngày 24/4/1992 của UBND tỉnh Đồng Nai và được Chủ tịch Hội đồng Trung ương lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh Việt Nam chuẩn y tại Quyết định số 354/HĐTW-TC ngày 02/10/1992. Hội đồng lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai là tổ chức tiền thân của Liên minh Hợp tác xã tỉnh ngày nay; Hội đồng lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai đã trải qua nhiều lần đổi tên như: Hội đồng Liên minh các hợp tác xã tỉnh Đồng Nai (1993), Hội đồng Liên minh các Hợp tác xã và doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai (2000), Liên minh Hợp tác xã và doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai (2001), Liên minh Hợp tác xã tỉnh Đồng Nai (2007).
Từ khi mới được thành lập, nhận nhiệm vụ là đầu mối về đối nội, đối ngoại của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, bao gồm các đơn vị sản xuất tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, vận tải, mua bán và dịch vụ dưới hình thức kinh doanh tập thể, cá thể và tư nhân... trong một bối cảnh hết sức khó khăn của giai đoạn đầu đổi mới toàn diện, đồng bộ nền kinh tế Việt Nam; cơ sở vật chất của Cơ quan Liên minh còn hết sức thiếu thốn; hệ thống kinh tế hợp tác xã tỉnh Đồng Nai chỉ tồn tại được 58 hợp tác xã (trong đó có 01 HTX ngành nông nghiệp, 10 HTX ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, 13 HTX ngành giao thông vận tải, 12 HTX ngành thương mại dịch vụ và 22 Quỹ tín dụng nhân dân; về chất lượng hoạt động có 13 HTX giỏi, 14 HTX khá, 18 HTX trung bình và 13 HTX yếu kém); 2.167 tổ kinh tế hợp tác, chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp (trong đó về chất lượng hoạt động có 2.015 tổ hoạt động khá, chiếm 93% so với tổng số tổ hợp tác). Xây dựng, củng cố lại phong trào kinh tế tập thể đang đứng trước những khó khăn, thử thách, với những thành kiến, hoài nghi về mô hình hợp tác xã kiểu cũ, kém hiệu quả tồn tại trong quần chúng nhân dân còn khá phổ biến là một nhiệm vụ đầy khó khăn, gian nan đối với Hội đồng lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai lúc bấy giờ.
Tuy nhiên, khó khăn thách thức ấy đã không làm chùn bước, không cản trở quyết tâm của các cán bộ trong Hội đồng lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai. Ngay sau khi được thành lập, Hội đồng lâm thời các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Đồng Nai đã tích cực vận động các HTX, tổ hợp tác, doanh nghiệp gia nhập thành viên. Tiến hành tổ chức Đại hội thành lập Hội đồng Liên minh các Hợp tác xã tỉnh vào năm 1995 (nhiệm kỳ 1995 - 2001), có chức năng, nhiệm vụ đại diện và hỗ trợ cho tất cả các hợp tác xã hoạt động ở các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân.
Có thể nói, qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển, trải qua 6 kỳ Đại hội, nhiều thế hệ cán bộ, viên chức, người lao động nối tiếp nhau, Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã có những đóng góp quan trọng vào quá trình chuyển đổi, thành lập mới và nâng cao chất lượng hoạt động sản xuất kinh doanh của các mô hình kinh tế tập thể trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã phát huy được vai trò đại diện cho các HTX; vị thế của Liên minh Hợp tác xã tỉnh tiếp tục được khẳng định và nâng cao, thực sự là chỗ dựa tin cậy cho các HTX và doanh nghiệp thành viên phát triển. Lũy kế đến ngày 25/12/2023, toàn tỉnh có 488 HTX, Quỹ TDND và Liên hiệp HTX. Liên minh HTX tỉnh đã thu hút được 256 HTX, Quỹ TDND, THT tham gia thành viên; đạt tỷ lệ 64,8% (256/395 thành viên) trên tổng số HTX đang hoạt động.
Với những đóng góp trên, Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã vinh dự được nhận nhiều phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước: được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba, nhiều lần được tặng Cờ thi đua của Ủy ban nhân dân tỉnh có thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua yêu nước và các danh hiệu thi đua, các hình thức khen thưởng của các cấp, các ngành.