Nhằm cập nhật các quy định theo Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024, đồng thời chuẩn hóa hoạt động kiểm toán, tăng cường minh bạch tài chính và nâng cao chất lượng hệ thống kiểm soát nội bộ trong toàn hệ thống tổ chức tín dụng là hợp tác xã; ngày 11/11/2025, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành Thông tư số 42/2025/TT-NHNN (Thông tư 42) quy định về kiểm toán độc lập đối với tổ chức tín dụng là hợp tác xã. Thông tư gồm 03 chương, 18 điều, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2026 và áp dụng cho Ngân hàng Hợp tác xã cùng hệ thống quỹ tín dụng nhân dân.
Theo Thông tư 42, kiểm toán độc lập bao gồm kiểm toán báo cáo tài chính và dịch vụ bảo đảm đối với hệ thống kiểm soát nội bộ. Đáng chú ý, các quỹ tín dụng nhân dân có tổng tài sản từ 50 tỷ đồng trở lên bắt buộc phải sử dụng dịch vụ bảo đảm về kiểm soát nội bộ - quy định nhằm nâng cao mức độ an toàn, hạn chế rủi ro và tăng cường trách nhiệm trong điều hành, quản trị.
Thông tư 42 cũng xác định 5 trường hợp phải thực hiện kiểm toán theo yêu cầu của Ngân hàng Nhà nước, bao gồm: (1) Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ; (2) Phục vụ xây dựng phương án khắc phục theo quy định pháp luật; (3) Trường hợp Ngân hàng Hợp tác xã bị kiểm soát đặc biệt; (4) kiểm toán phục vụ công tác thanh tra, giám sát; (5) Đánh giá thực trạng tài chính theo yêu cầu quản lý nhà nước.
Việc lựa chọn tổ chức kiểm toán cho năm tài chính tiếp theo phải hoàn tất trước khi kết thúc năm hiện hành và được Đại hội thành viên quyết nghị, trừ trường hợp đơn vị đang trong tình trạng kiểm soát đặc biệt. Bên cạnh đó, Thông tư cũng quy định nhiều tiêu chuẩn chặt chẽ đối với tổ chức kiểm toán độc lập nhằm bảo đảm tính khách quan và chất lượng của hoạt động kiểm toán.
Các tổ chức tín dụng là hợp tác xã có trách nhiệm lựa chọn đơn vị kiểm toán đúng quy định, thông báo cho Ngân hàng Nhà nước trong vòng 30 ngày sau khi ký hợp đồng; gửi báo cáo kiểm toán trong vòng 90 ngày kể từ khi kết thúc năm tài chính; đồng thời thực hiện giải trình khi được yêu cầu. Việc công khai thông tin tài chính tiếp tục được nhấn mạnh như một giải pháp tăng cường minh bạch và tạo dựng niềm tin đối với thành viên và người gửi tiền.
Từ phía cơ quan quản lý, Ngân hàng Nhà nước sẽ tổ chức phân tích, đánh giá báo cáo kiểm toán; theo dõi việc tuân thủ Thông tư; xử lý các vi phạm (nếu có) và giám sát chặt chẽ các rủi ro trọng yếu trong hệ thống. Thông tư 42 được áp dụng cho kỳ kiểm toán năm tài chính 2027; các hợp đồng kiểm toán đã ký trước thời điểm có hiệu lực sẽ tiếp tục thực hiện hoặc điều chỉnh phù hợp theo quy định mới.
Với những quy định cụ thể và chặt chẽ, Thông tư 42 được đánh giá là bước hoàn thiện quan trọng trong việc nâng cao kỷ luật thị trường, chuẩn hóa hoạt động kiểm toán và bảo đảm an toàn cho hệ thống quỹ tín dụng nhân dân trong bối cảnh yêu cầu quản trị ngày càng cao.
Nguồn: Thái Công