Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và biến đổi khí hậu diễn ra phức tạp, thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ sang mô hình phát triển bền vững. Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã khẳng định rõ quan điểm: Phát triển kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn là xu thế tất yếu, là con đường để chúng ta đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “Zero” vào năm 2050. Trong chiến lược phát triển đó, kinh tế tập thể, hợp tác xã (KTTT, HTX) không chỉ là một thành phần kinh tế, mà còn được xác định là một động lực quan trọng để hiện thực hóa các mục tiêu này. Với bản chất liên kết, hợp tác và tương trợ, HTX chính là cầu nối để các thành viên, các hộ sản xuất nhỏ lẻ cùng nhau vươn lên, sản xuất theo hướng sạch, an toàn và hiệu quả hơn.
Thực tiễn cho thấy, KTTT không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế mà còn phát huy sâu sắc các giá trị văn hóa, xã hội; khơi dậy tinh thần tương thân, tương trợ, giúp đỡ nhau trong sản xuất và đời sống; đồng thời trở thành cầu nối quan trọng giữa chính quyền, các tổ chức chính trị – xã hội với nông dân trong công tác tuyên truyền, phổ biến và triển khai chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Đây cũng là lý do vì sao KTTT, HTX được xác định là động lực quan trọng để xây dựng nông thôn mới.
KTTT, HTX tỉnh Đồng Nai không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng
Luỹ kế đến tháng 9/2025 tỉnh Đồng Nai mới có 881 HTX, quỹ tín dụng nhân dân (trong đó có 644 HTX đang hoạt động) và 2 liên hiệp HTX và tạo việc làm ổn định cho hơn 16.947 lao động địa phương. Thực tế trong thời gian qua, nhiều hợp tác xã, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, đã không ngừng đổi mới phương thức sản xuất, kinh doanh nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Các HTX chú trọng tạo ra sản phẩm an toàn, có truy xuất nguồn gốc, bảo vệ môi trường, bảo đảm an toàn lao động và phúc lợi cho người lao động. Toàn tỉnh đã có 38/78 HTX trồng trọt đạt chứng nhận GAP; trong đó có 05 HTX sản xuất hữu cơ được cấp chứng nhận với diện tích 21 ha/28,7 ha hữu cơ toàn tỉnh (chiếm 73,1%). Cùng với đó, việc xây dựng vùng trồng gắn liền với cấp mã số vùng trồng được xác định là hướng đi tất yếu để mở rộng thị trường xuất khẩu. Đến nay, đã có 13 HTX được cấp mã số vùng trồng cho các loại cây chuối, sầu riêng, chôm chôm, xoài vào các thị trường Trung Quốc, Hoa Kỳ, Úc, New Zealand với tổng diện tích 694,36 ha. Song song đó, toàn tỉnh hiện có 299 chuỗi liên kết với sự tham gia của 140 doanh nghiệp, 75 HTX, 45 THT và 15.688 hộ gia đình. Các HTX đã khẳng định vai trò hạt nhân trong tổ chức sản xuất, hình thành và phát triển các chuỗi liên kết gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Từ các chuỗi liên kết, nhiều sản phẩm đã trở thành sản phẩm OCOP; đến nay, toàn tỉnh có 27 HTX với 40 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao đến 4 sao.
KTTT, HTX gắn với phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và xây dựng nông thôn mới
Phát triển kinh tế xanh là nền kinh tế sử dụng năng lượng tái tạo, giảm thiểu ô nhiễm và phát thải carbon, hướng đến bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học. Phát triển kinh tế tuần hoàn là mô hình tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên bằng cách tái chế, tái sử dụng và giảm thiểu chất thải, kéo dài vòng đời sản phẩm.
Với bản chất là liên kết và hợp tác, KTTT, HTX giữ vai trò then chốt trong việc thực hiện các mục tiêu này. Đối với kinh tế xanh: HTX đóng vai trò tiên phong trong việc chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ, áp dụng các tiêu chuẩn an toàn như VietGAP để tạo ra sản phẩm chất lượng, có truy xuất nguồn gốc. Đối với kinh tế tuần hoàn: HTX là mắt xích quan trọng trong việc thu gom, xử lý phụ phẩm nông nghiệp, biến chất thải thành tài nguyên (ví dụ: sản xuất phân bón hữu cơ, thức ăn chăn nuôi). Có thể nói, sự đa dạng về loại hình (HTX nông nghiệp, dịch vụ, công nghiệp, vận tải,… ) tạo ra một hệ sinh thái nội bộ. Phụ phẩm hay phế phẩm của HTX này chính là nguyên liệu đầu vào của HTX kia. Ví dụ: HTX chăn nuôi có thể sử dụng phụ phẩm nông nghiệp (như chuối, mít, rơm, thân cây ngô) từ HTX trồng trọt làm thức ăn hoặc đệm lót sinh học. Ngược lại, chất thải từ chăn nuôi sẽ được chế biến thành phân bón hữu cơ để cung cấp trở lại cho HTX trồng trọt. Chính mô hình liên kết tuần hoàn giữa các HTX này đã giúp tối ưu hóa tài nguyên, giảm chi phí xử lý chất thải và nâng cao hiệu quả kinh tế chung. Đối với xây dựng nông thôn mới: HTX đóng vai trò hạt nhân trong việc hình thành các chuỗi liên kết giá trị, nâng cao thu nhập cho thành viên, đồng thời góp phần xây dựng hạ tầng, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống văn hóa ở nông thôn.
Một số mô hình tiêu biểu
HTX Dịch vụ Nông nghiệp Ca cao Suối Cát (xã Xuân Lộc) đã phát triển vùng ca cao theo hướng sản xuất bền vững, hữu cơ và áp dụng kỹ thuật xử lý lên men, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật – hướng tới chuỗi giá trị xanh và an toàn thực phẩm. HTX còn liên kết với nông dân, mở rộng diện tích đồng thời kết hợp du lịch vườn mẫu để tăng thu nhập cho thành viên và thúc đẩy tiêu thụ nội địa.
Hay HTX Phước Thiện (xã Hưng Phước) là điển hình về phát triển cây ăn trái theo chuỗi khéo kín: Áp dụng kỹ thuật canh tác, chế biến và phát triển sản phẩm Ocop, hướng tới kinh tế tuần hoàn (tái sử dụng phụ phẩm, giảm lãng phí) và thúc đẩy chuyển đổi số và liên kết thị trường. HTX được tỉnh lựa chọn và hỗ trợ nhân rộng mô hình góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân, thành viên HTX và phát triển nông thôn mới tại địa phương.
Nguồn: Thanh Phương - Hồng Quý